Trong tác phẩm “Theo giòng”, Thạch Lam viết: “Công việc của nhà văn là phát hiện ra cái đẹp ở chỗ không nào ngờ tới, tìm cái đẹp kín đáo và che lấp của sự vật, để cho người đọc một bài học trông nhìn và thưởng thức”.
Voltaire, đại văn hào Đức cũng từng nói thế này: “Thơ là âm nhạc của tâm hồn, nhất là những tâm hồn cao cả, đa cảm”. Thì ra thơ nào cũng là tiếng nói của lòng người, với “những tâm hồn cao cả, đa cảm” lại càng rõ!!!.
Trở lại với tập thơ trên thấy rõ một điều những câu thơ hay thường là những câu thơ được tiết chế tình cảm, kiệm lời, gợi mà ít tả, nên lắng đọng. Còn ngược lại, thì nhiều chữ, mô tả lắm, biểu hiện cả những cái không cần thiết nên loãng, thừa chữ, thừa chi tiết. Giá mà thi sĩ ấy tỉa bớt những "lá chữ" để đủ lộ thấp thoáng những nụ hoa ý nghĩa!
“Thẳng thắn” thế, vẫn còn là sự ưng được, bởi ai cũng có quyền như vậy, được như vậy, và có cả quyền “làm thơ” về chuyện đó. Nhưng “thẳng đuột” như những câu thơ sau thì đã nhuốm màu dung tục, vì đem chuyện phòng the, khoe chuyện phòng the lên trên trang giấy trắng: “Em muốn đủ thứ trên đời... Nhưng muốn nhất về đêm/ Quay qua thấy em trăn trở hãy biết đường ôm chặt nhé/ Thấy nhõng nhẽo hãy biết đường xoa nhẹ/ Lên trên chỗ em nũng nịu và... Hư” (Chồng à! Em muốn...).
Nhà thơ Jose Marti (Cu-ba) có nói: “Thiếu tình cảm thì chỉ có thể trở nên người thợ làm những câu có vần, chứ không làm được nhà thơ”. Có tình cảm thì thơ thường ít lời, ý tứ sâu sắc, trầm lặng, còn ngược lại thì ồn ào.
Tên tập thơ lấy tên một bài thơ, bài thơ ấy có hai câu mở đầu được ngắt ra theo thể 5 chữ: “Anh ngủ thêm đi anh/ Em phải dậy lấy chồng”. Hai câu này theo tôi là không hay, nhưng hai câu sau lại rất được: “Mùa thu vừa rụng lá/ Lòng em đã sang Đông”. Cũng trong bài này có những câu thô: “Nhưng anh đã chẳng thể/ Mạnh mẽ để làm chồng/ Cởi áo mà không dám/ Mặc cho em váy hồng?”. Các bạn cứ đặt thử những câu thơ này bên cạnh bài thơ “Hương thầm” của Phan Thị nhàn hạ sẽ thấy ngay thế nà sự tinh tế trong thơ. “Cô gái” trong “Hương thầm” chủ động đi trao tình ái: “Giấu một chùm hoa trong chiếc khăn tay/ Cô gái ngập ngừng sang nhà hàng xóm”. Tình ái là địa hạt của sự thánh thiện hết sức. Cả hai “tình trong như đã mặt ngoài còn e”, họ để con tim tỏ tường thông tõ nên không cần nói. Nếu nói thì lại chẳng có sự thành tâm. Hương bưởi đã trở nên sứ thần kết nối tình ái với tình yêu? Nhưng có lẽ đúng hơn chăng, nó đã trở nên hương tình yêu để “lòng bối rối”…?!
Cũng là trao gửi trong tình ái mà cô gái trong “Hương thầm” kín đáo, tế nhị, còn “em” ở đây, “thẳng thắn” quá. Thành thử mà có những câu tả thực thế này: “Yêu khổ quá hay ta đừng yêu nữa/ Đừng thơm lên má em và nói: nữa nè/ Đừng luồn tay trong ngực em và mân mê…” (hay…).
Nhưng bên cạnh những câu thơ ấy lại có những câu thơ giản dị, thiên nhiên đầy dự cảm và khát khao nữ tính: “Yêu mà sao lại thế/ Thương mà sao vậy anh/ Em - phụ nữ yếu đuối/…Muốn đời mình duyên lành” (Anh ngủ thêm đi anh/ Em phải dậy lấy chồng).
Hoá ra thơ hay đi chừng cái đẹp giấu kín (như trường hợp bài thơ Hương thầm). Còn thơ dở lại đi “kiếm tìm” cái đẹp mà ai cũng nhìn thấy, ai cũng đã biết. Bởi vậy thơ nhàm, thơ nhảm, thơ nhạt. Thế là còn may, có khi lại còn cứ thích phô ra, phô cả những cái không đáng phô!
Lời bình của Phạm Quang Đẩu:
Viên Mai (1716-1798), nhà phê bình thơ nổi danh đời Thanh (Trung Quốc) có câu: “Hễ làm thơ, có vượt qua ý cũ một bước mới hay”. Tôi cho rằng, câu này vận đúng với trường hợp bài "Đồng hồ"!
Phạm Đình Ân mới đây góp vào chủ đề quen mòn ấy, tưởng chẳng còn gì để tìm tòi, nghĩ ngợi nữa. Bài thơ tránh không động tới chữ “thời gian”, nghe đâu chỉ để tả chân cái dụng cụ đo thời kì. Và thực ra bài thơ chỉ có hai dòng, song được ngắt dòng một cách hợp lý. Kim giây chuyên chở đều đều, được diễn tả “nhạt tanh” để nói đến cái khách quan, tất yếu của tự nhiên. Thần thái bài thơ nằm ở câu kết: Ngậm miệng/từ từ nuốt đứt những trăm năm. Cảm nhận như thế về thời kì là tỉnh táo đến tận cùng mà thật độc đáo. Đọng lại ở người đọc, có thể là sự nhớ tiếc, cũng có thể là giục giã, tong tả chạy đua với thời kì để đáng sống một đời dẫu là ngắn ngủi trên cõi thực.
0 nhận xét:
Đăng nhận xét